Fot.

(felietony)

 

| Tygodnik Solidarność, wt., 11/27/2012 - 10:20

Marek Jan Chodakiewicz

W Gruzji nowe władze. To kolejna odsłona politycznej rywalizacji prezydenta Micheila Saakaszwiliego i oligarchy Bidzini Iwaniszwiliego.
Na razie jest prawie pokojowo, niewiele niespodzianek. Zmienia się ekipa rządząca, ludzie premiera Iwaniszwiliego aresztują ludzi rywala. Co najmniej 9 urzędników siedzi, kilkunastu zmieniło klimat. Nawet NATO się zaniepokoiło i Unia Europejska.

A zapowiadało się ostro, liberalna prasa amerykańska przepowiadała, że „dyktatorski” prezydent Saakaszwili nie odda władzy. A tu oddał. Bo wybory były demokratyczne. Głowa państwa została odpowiednio wytrenowana przez Amerykanów, stawiali na jego wierność systemowi parlamentarnemu. Naturalnie cały czas Waszyngton naciskał, by stosował się do demokratycznych reguł. Krytykowano go bardzo (szczególnie prasa), ale Departament Stanu traktował jak swojego.

Wybrano Saakaszwilego jako rokującego wielkie nadzieje podczas jego uzupełniających studiów prawniczych w Columbia University we wczesnych latach dziewięćdziesiątych. Nie zważano na to, że służył z poboru w wojskach pogranicznych, a więc jednostkach podległych KGB, ani na to, że był (krótko) w ekipie przeciwnej niepodległościowemu Gamsakhurdii, tuż po jego upadku. Zdolny Gruzin dostał stypendium w USA i od tego czasu cieszył się poparciem Waszyngtonu. Amerykanie w nim widzieli właśnie naturalnego przywódcę po „rewolucji róż” w 2003 r. W Departamencie Stanu świętowano, gdy Saakaszwili zwyciężył w wyborach prezydenckich w 2004 r. oraz w 2008 r. 
Od początku prowadził politykę prozachodnią, szczególnie proamerykańską. Szerzył demokrację liberalną w strefie postsowieckiej, nawet w Azji Środkowej, szczególnie Kirgistanie. Parł do NATO, starał się jak najbardziej dystansować od Moskwy. Dawał temu wyraz również niedyplomatycznie i ad hominem, co zwykle mężowi stanu się nie godzi, bowiem reprezentuje nie siebie, a swój naród, nazywając na przykład Putina „Liliputin,” co było przytykiem do niskiego wzrostu Rosjanina (Saakaszwili jest potężnie zbudowanym dryblasem). Putin śmiał się jednak ostatni, organizując prowokację, na którą dał się nabrać gruziński przywódca, ponosząc klęskę w wojnie w sierpniu 2009 r. Gruzja miała szczęście, bowiem Kreml nie zdecydował się na całkowitą okupację tego kraju, a tylko jego upokorzenie i częściowe ujarzmienie, jak również odcięcie osetyńskiej i abchaskiej prowincji, są de facto samorządnymi podległościami Moskwy.

Mimo klęski polityki Saakaszwilego (nie tylko Amerykanie nie przyszli na pomoc, ale porzucili go nawet Izraelczycy, którym Putin zaoferował bardziej intratne kontrakty zbrojeniowe w Rosji), gruziński przywódca utrzymał się u władzy. Mimo ostrego nieraz zwalczania opozycji (jak również małostkowych szykan, np. pozbawiono Iwaniszwilego obywatelstwa, aby nie mógł wyjeżdżać z kraju), prezydent pozostawał popularny. Nawet przeciwnicy przyznawali, że może i nie ukrócił do końca korupcji, ale oparł kraj na prawie i porządku. Bandytyzm, który był plagą państwa w latach dziewięćdziesiątych, prawie całkiem zaniknął. W Tblilisi i na prowincji stało się bezpiecznie. Mówiono, że nie trzeba było zamykać samochodów. Jeszcze we wrześniu 2012 r., mniej niż miesiąc przed wyborami Saakaszwili miał 65-proc. poparcie. 
Ale wtedy właśnie stacja telewizyjna, która jest własnością Bidzini Iwaniszwiliego, rywala Saakaszwilego, pokazała szokujący film dokumentalny obrazujący gwałty na więźniach. Gruzini wybuchli wściekłością, partia Saakaszwilego przegrała wybory, mimo iż okazało się potem, że film był naciągany. I zrobiony z rosyjską pomocą.

Niedługo przed wyborami – dzięki pośrednictwu i zaproszeniu Ireny Lasoty – pytałem Lewana Berdzeniszwiliego, teatrologa, historyka antycznej literatury greckiej, klasycystę, twórcę dysydenckiej niepodległościowej Partii Republikańskiej (1978) oraz więźnia Gułagu, o sytuację w Gruzji. Były dysydent odparł, że poprzednio popierał Saakaszwilego, ale obecnie jest za Iwaniszwilim: „Nie mam pojęcia, jak zdobył pierwszy milion, ale obecnie jest uczciwy” – mówił.
Iwaniszwili zdobył fortunę podczas zawieruchy przy rozpadzie ZSRR. Typowe postkomunistyczne przewałki w moskiewskim centrum. Zaczął od sprowadzania elektroniki, głównie komputerów, potem przeszedł na minerały, przede wszystkim rudy metali, oraz na bankowość. Fortunę zainwestował i pomnożył na Zachodzie, głównie we Francji. Niewiele o nim wiadomo. Wybudował posiadłość w górach, siedzi tam z egzotycznymi zwierzętami, uprawia jogę i tantrę. Ponoć jego interesów pilnuje żona. Syn chce być raperem.

Iwaniszwili zaczął urzędowanie jako nieformalny premier, nawołując Saakaszwilego do rezygnacji, potem, pod presją USA, wycofał się z tego kuriozalnego postulatu. Oligarcha obiecuje też, że będzie kontynuować politykę prozachodnią i już zameldował się w Brukseli. Uspokaja też Waszyngton – zresztą jeszcze przed wyborami doszło do serii zakulisowych spotkań z dyplomatami amerykańskimi. Jednocześnie nowy premier stara się ustanowić poprawne stosunki z Moskwą. Na razie z neutralnymi rezultatami. 
Ale są już niepokojące znaki. Nowy rząd gruziński zasugerował, że trzeba zmienić nazwę ustanowionego w 2006 r. Muzeum Sowieckiej Okupacji, bowiem irytuje ona Kreml. To zły znak. Symbole są ważne, a dla słabych – kluczowe. Szacuje się, że komuna zamordowała i prześladowała około 800 000 Gruzinów. Będzie ważnym prognostykiem, co pragmatyczny oligarcha Iwaniszwili zrobi z pamięcią narodową o ofiarach komunistów. Tymczasem w Gori demonstrowano, by przywrócić usunięty dopiero w 2010 r. pomnik Stalina. Być może idzie liberalna repostkomunizacja.

Tygodnik Solidarność  ( nr.49)