ŚWIADCZENIA RENTOWE

Świadczenia rentowe z tytułu zwiększonych potrzeb i przekwalifikowania zawodowego. Dokumenty, podstawa prawna, orzecznictwo.

W przypadku powstania szkody osobowej, poza możliwością dochodzenia stosownego jednorazowego odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, istnieje także możliwość uzyskania renty, tj. stałej sumy wypłacanej okresowo, najczęściej co miesięcznie.

Zgodnie z art. 444 § 2 k.c., jeżeli 1) wskutek czynu niedozwolonego 2) doszło do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, 3) w konsekwencji którego: a) poszkodowany stracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy, b) zwiększyły się potrzeby poszkodowanego, lub c) zmniejszyły się jego widoki powodzenia na przyszłość, może on, od odpowiedzialnego za czyn niedozwolony, domagać się renty.

Dla przyznania świadczenia rentowego niezbędnym jest po pierwsze powstanie szkody wskutek czynu niedozwolonego, tj. jednego z deliktów opisanych w art. 415-436 k.c. Szkoda może powstać więc np. na skutek wypadku komunikacyjnego, błędu medycznego czy przestępstwa. Po drugie, skutkiem szkody musi być uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, które muszą mieć charakter względnie trwały, jednak niekoniecznie nieodwracalny. Po trzecie wreszcie, niezbędnym jest zaistnienie przynajmniej jednego z trzech ww. skutków szkody osobowej, w postaci: utraty zdolności do pracy, zwiększenia potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość.

Czas trwania obowiązku rentowego, sprowadzający się do obowiązku wypłacania rat rentowych w określonych odstępach czasu, co do zasady nie jest określany z góry, renta przyznawana jest na czas nieokreślony („na stałe”). Możliwym jest jednak, że da się przewidzieć okres, w którym poszkodowany będzie borykał się z następstwami szkody (np. długotrwała, ale przynosząca pełny powrót do zdrowia rehabilitacja). W takich przypadkach rentę można zasądzić na określony okres.

Przechodząc dalej, wskazać należy, że istotnym jest wyczerpujące udokumentowanie, a co za tym idzie udowodnienie, że po pierwsze wskutek czynu niedozwolonego zaistniała szkoda (z czym najczęściej nie będzie większego problemu), po drugie, że zaistniała szkoda ma charakter względnie trwały lub nawet nieodwracalny, a także, że w konsekwencji szkoda prowadzi do utraty zdolności do pracy, zwiększenia potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość.

W kwestii szkody i jej trwałości niezbędnym jest zgromadzenie pełnej dokumentacji medycznej to potwierdzającej, co do zasady chodzić tu będzie o dokumentację powstałą po zakończeniu leczenia, opisującą trwałe skutki, które mimo leczenia nie zostały wyeliminowane (ostateczna epikryza, zalecenia, co do trybu życia, skierowania na rehabilitację lub dalsze leczenie).

Co do konsekwencji szkody, to w odniesieniu do całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy powoływać można się przede wszystkim na decyzję ZUS w tym zakresie, stwierdzające to zaświadczenia lekarskie, a nawet oświadczenia pracodawcy, że dana osoba jest niezdolna do pracy na danym stanowisku.

W zakresie renty z tytułu utraty zdolności do pracy zarobkowej warto jeszcze poczynić kilka istotnych uwag. Po pierwsze mianowicie trzeba zaznaczyć, że co do zasady renty z tego tytułu można dochodzić w sytuacji, kiedy przed zdarzeniem poszkodowany pracował zarobkowo i osiągał z tego tytułu dochody, ale nie jest to warunek sine qua non dla przyznania takiej renty. Możliwym jest bowiem przyznanie renty również w sytuacji, kiedy poszkodowany nie pracował przed zdarzeniem, ale mógł pracować w przyszłości, a zdarzenie szkodowe mu to uniemożliwiło (tak m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 31.01.2013 r., I ACz 2192/12, niepubl.).

Po drugie podnieść trzeba, że również dla przyznania renty nie jest niezbędnym uzyskanie statusu inwalidy. Choć co do zasady uzyskanie tego statusu będzie dla poszkodowanego możliwym, jednak jego brak nie stanowi negatywnej przesłanki do przyznania renty, albowiem można sobie wyobrazić sytuacje, w których mimo braku „inwalidztwa”, dochodzi do – raczej częściowej – utraty zdolności do pracy (np. chirurg, który w wyniku zdarzenia nabawił się drżenia rąk, albo pilot, któremu w wyniku zdarzenia pogorszył się wzrok) (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19.05.1969 r., II PR 159/69, OSN 1970, Nr 4, poz. 64).

Po trzecie jeszcze trzeba zaznaczyć, że wcześniejsza częściowa niezdolność do pracy nie przekreśla dochodzenia renty z tego tytułu, albowiem po pierwsze, zdarzenie szkodowe może pogłębić wcześniejszą niezdolność, a po drugie, może sprawić, że niezdolność przemijająca stała się trwała.

Co do samego przekwalifikowania zawodowego, to stwierdzić trzeba, że świadczenia z tego tytułu dochodzić należy jako odszkodowania (art. 444 § 1 k.c.), a nie renty. Będzie to bowiem, raczej jednorazowy koszt ukończenia kursu, szkoły czy studiów. Renta zaś, jak wyżej zaznaczono, odnosi się do pewnych stałych i raczej niezmiennych strat, lub utraconych korzyści, powstających na bieżąco, a mających swoje źródło w danym przeszłym zdarzeniu wywołującym szkodę.

Trzeba jednak wiedzieć, że w zakresie samego zwrotu kosztu przekwalifikowania zawodowego niezbędnym jest uzyskanie statusu „inwalidy”, albowiem ustawodawca zarówno w art. 444 § 1 k.c., jak i 447 k.c. stanowi wprost, że na żądanie poszkodowanego, jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Sumy tej można żądać oczywiście także „z góry”.

W tym miejscu trzeba jeszcze zaznaczyć, że możliwym jest dokonanie tzw. kapitalizacji renty. Na podstawie art. 447 k.c., jeżeli spełnione są ogólne przesłanki do przyznania renty, to jeżeli poszkodowany o to wystąpi, sąd może zamiast renty (albo zamiast części renty) przyznać jednorazowe odszkodowanie. Koniecznym jest wystąpienie ważnych powodów przemawiających za takim rozwiązaniem, tj. na przykład jednorazowy znaczny koszt przystosowania mieszkania do nowych potrzeb czy też możliwa przyszła niewypłacalność podmiotu odpowiedzialnego do wypłacania poszczególnych rat rentowych.

Z praktyki można zalecić ostrożność w formułowaniu wniosku o jednorazowe odszkodowanie zamiast stałej renty, albowiem możliwym jest szybkie wyczerpanie się środków przyznanych jednorazowo, zaś kolejne roszczenie o rentę z tytułu tego samego zdarzenia nie będzie poszkodowanemu już przysługiwało.

W zakresie długotrwałych negatywnych konsekwencji szkody w postaci zwiększonych potrzeb czy zmniejszenia widoków powodzenia w przyszłości, udowodnienie ich może nasuwać pewne trudności, jednak, co do zasady, per se długotrwałość zdrowotnych konsekwencji prowadzi do ww. wniosków.

W odniesieniu do zwiększonych potrzeb poszkodowanego wskazać można na takie stałe i periodycznie powtarzające się potrzeby poszkodowanego jak: koszty rehabilitacji, dalszego leczenia, zakupu leków, dojazdów na leczenie, koszty zatrudnienia opiekuna, koszty zakupu urządzeń medycznych, koszty przystosowania mieszkania czy samochodu do specjalnych potrzeb osoby ograniczonej ruchowo, itd.

W kwestii opieki, czy też wykonywania osobistej pieczy faktycznej nad poszkodowanym, warto zaznaczyć, że wykonywanie jej przez najbliższych członków rodziny nie wyłącza obowiązku świadczenia renty wyrównawczej z tego tytułu. Nie ma także znaczenia możliwość zaspokojenia potrzeb poszkodowanego w wyniku świadczeń alimentacyjnych (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 08.02.2012 r., V CSK 57/11, Legalis).

Co do renty z tytułu zmniejszonych widoków powodzenia na przyszłość poszkodowanego, rozumieć przez to należy powstanie obiektywnych ograniczeń, które sprawiają, że dany poszkodowany ma mniejsze szanse rozwijać się i odnosić sukcesy. Ta przesłanka przyznania renty jest najbardziej ogólna i nieprecyzyjna, najczęściej nie będzie więc samoistną podstawą do przyznania renty.

W kwestii wysokości renty, trzeba uznać, że w zakresie utraty zdolności do pracy rentę ustala się przede wszystkim w odniesieniu do zarobków netto (nie tylko stałych, ale też dorywczych) uzyskiwanych przez poszkodowanego przed zdarzeniem, jednak sąd pod uwagę brać powinien również ogólną sytuację na rynku pracy (możliwość dalszego zatrudnienia), perspektywę rozwoju kariery zawodowej poszkodowanego, a także środki otrzymywane przez poszkodowanego z innych źródeł (głównie chodzić będzie o świadczenia z ZUS). W zakresie zwiększonych potrzeb wysokość renty powinna być zasadniczo odbiciem uzasadnionych kosztów jakie w związku ze szkodą ponosić będzie poszkodowany. W odniesieniu do zmniejszonych widoków powodzenia w przyszłości trudno rentę określać inaczej niż szacunkowo.

Podkreślenia wymaga jednak, że renta ma charakter odszkodowawczy, a nie alimentacyjny, tak też przy jej przyznawaniu (i określaniu wysokości) sąd nie będzie brał pod uwagę tego, jaka jest ogólna sytuacja finansowa poszkodowanego i odpowiedzialnego, oraz tego czy poszkodowany pozostaje w niedostatku, a odpowiedzialny będzie w stanie ponosić koszty wpłacania rat rentowych.

Jeżeli na chwilę orzekania wysokości renty nie da się wystarczająco dokładnie ustalić, jednak sama zasadność jej przyznania nie budzi wątpliwości, na podstawie art. 444 § 3 k.c., poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

Ostatecznie wskazać można, że – na podstawie art. 907 § 2 k.c. – w przypadku zmiany okoliczności często możliwym będzie pozywanie odpowiedzialnego o zmianę wysokości renty przez jej podwyższenie (odpowiedzialny zaś będzie uprawniony do wnoszenia o jej obniżenie bądź całkowite zwolnienie go z tego obowiązku).

Problematyka rentowa jest oczywiście bardzo szeroka, szczególnie mając na względzie także renty przyznawane na podstawie przepisów o ubezpieczeniach społecznych. Na potrzeby niniejszego opracowania wskazano jedynie na najistotniejsze elementy dotyczące renty odszkodowawczej. W przypadku nieusuniętych wątpliwości w tej kwestii zachęcam do lektury innych opracowań z tej dziedziny oraz do zwracania się o pomoc w konkretnych przypadkach do profesjonalnych pełnomocników i firm specjalizujących się w dochodzeniu roszczeń.

Doradzę i podpowiem:  miroslawwidowski@wp.pl

lub zadzwoń: 604 576 453

Cdn…..